عبدالله مهتدی، دبیرکل حزب کومله کردستان ایران، در گفت‌وگو با نیوزویک از دولت آمریکا خواست با اپوزیسیون دموکراتیک جمهوری اسلامی، از جمله کردها و اقلیت‌های ملی، ارتباط برقرار کند تا زمینه فروپاشی حکومت ایران فراهم شود. او تأکید کرد که جنبش کومله دیگر به مبارزه مسلحانه اعتقادی ندارد و بر فعالیت‌های مدنی و ائتلاف‌های سیاسی تمرکز دارد. مهتدی خواهان ایران فدرال با خودگردانی مناطق مختلف است و نسبت به آینده کردها در ایران خوش‌بین است. او همچنین از حمایت کشورهای دموکراتیک از مبارزات ملت‌ها علیه رژیم‌های استبدادی استقبال کرد.
ترجمه کامل مصاحبه به شرح زیر است:

رئیس یک جنبش مخالف کردهای ایرانی در مصاحبه‌ای با نیوزویک اعلام کرد که گروه او از ایالات متحده می‌خواهد تا با جناح‌های اپوزیسیون در جمهوری اسلامی ارتباط برقرار کند تا به تضعیف و در نهایت سرنگونی حکومت ایران کمک کند.

عبدالله مهتدی، دبیرکل حزب کومله کردستان ایران، اگرچه به دنبال حمایت نظامی نیست، از رئیس‌جمهور وقت آمریکا، دونالد ترامپ، درخواست کرد که روابطی با اپوزیسیون برقرار کند تا شرایط فروپاشی حکومت ایران فراهم شود.

مهتدی به نیوزویک گفت: «ما معتقدیم که دولت آمریکا باید سیاست درهای باز با اپوزیسیون دموکراتیک رژیم ایران داشته باشد؛ مانند مردم کرد، اقلیت‌های ملی مختلف و گروه‌های سیاسی قومی، به شرطی که تروریست و غیردموکراتیک نباشند.»

او افزود: «ما فکر می‌کنیم به نفع منافع ملی ایالات متحده است که گفت‌وگوی مستقیمی با اجزای مختلف اپوزیسیون ایرانی داشته باشد، چون اگر ایالات متحده با آن‌ها ارتباط برقرار کند، رژیم ممکن است تحت فشار بحران‌های داخلی فرو بپاشد.»

در حالی که برخی منتقدان ایران با تلاش ترامپ برای رسیدن به توافق هسته‌ای با تهران مخالف‌اند، مهتدی بر این باور است که توافقی که برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی را محدود کند، نه تنها باعث تقویت حکومت نمی‌شود، بلکه آن را تضعیف می‌کند.

مهتدی گفت: «ما خواهان ایرانِ بدون سلاح هسته‌ای هستیم، همان‌طور که دولت ترامپ خواستار آن بود. ما همچنین با سیاست دولت برای مقابله با فعالیت‌های مخرب ایران در منطقه هم‌نظر هستیم. به‌نظر من، توافقی بر پایه این اصول باعث تقویت رژیم نمی‌شود، بلکه آن را تضعیف می‌کند.»

مبارزه کردها در ایران

ایران کشوری متنوع از نظر قومی است که بزرگ‌ترین گروه قومی آن فارس‌ها هستند. سایر گروه‌های بزرگ شامل آذری‌ها، کردها، عرب‌ها، لرها و بلوچ‌ها می‌شوند.

کردها که اغلب به‌عنوان بزرگ‌ترین ملت بدون کشور جهان شناخته می‌شوند، در مناطق گسترده‌ای از ایران، عراق، سوریه و ترکیه ساکن‌اند. کردهای ایرانی عمدتاً در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام و بخش‌هایی از همدان و لرستان زندگی می‌کنند.
تخمین زده می‌شود که کردها حدود ۱۰ درصد جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند؛ یعنی چیزی حدود ۸ تا ۱۲ میلیون نفر. آن‌ها عمدتاً اهل سنت هستند، در حالی‌که اکثریت مردم ایران پیرو مذهب شیعه‌اند.

همانند دیگر کشورهای منطقه، روابط کردها با دولت مرکزی در ایران نیز همواره پرتنش بوده است. برخی از کردها، حکومت‌های مرکزی را به سرکوب حقوق خود در طی قرون گذشته متهم کرده‌اند و در مقاطعی با توسل به زور با دولت‌ها مقابله کرده‌اند.

گروه‌های کردی همچنین در رقابت میان قدرت‌های منطقه‌ای به عنوان نیروی نیابتی استفاده شده‌اند؛ هم در دوران حکومت شاه و هم بعد از انقلاب ۱۳۵۷. در جریان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰، جناح‌های کرد در هر دو طرف با دولت‌های خود وارد جنگ شدند.

حزب کومله یکی از گروه‌های مسلح اصلی کرد بود که در ابتدا با دیدگاه مارکسیستی-لنینیستی برای مقابله با جمهوری اسلامی نوظهور شکل گرفت. این حزب عمدتاً به‌صورت زیرزمینی فعالیت کرده و شبکه‌هایی در داخل و خارج ایران ایجاد کرده است.

این گروه چندین بار دچار انشعاب شده و شاخه مهتدی در سال ۲۰۰۰ از جناح حزب کمونیست جدا شد. مهتدی در بیش از یک دهه گذشته به دنبال ایجاد ارتباط با ایالات متحده بوده و در سال ۲۰۱۸ در دوران نخست دولت ترامپ، دفتر خود را در واشنگتن دی‌سی افتتاح کرد.

از دیگر جنبش‌های اصلی کرد در ایران می‌توان به حزب دموکرات کردستان ایران (PDKI) و حزب حیات آزاد کردستان (PJAK) اشاره کرد. این گروه‌ها و برخی شاخه‌های کومله در سال‌های اخیر درگیر درگیری‌های مسلحانه با نیروهای امنیتی ایران بوده‌اند. اما مهتدی می‌گوید که جنبش او مبارزه مسلحانه را کنار گذاشته است.

با این‌حال، هر سه حزب توسط دولت ایران به‌عنوان گروه‌های تروریستی شناخته می‌شوند.

نماینده PDKI از اظهارنظر به نیوزویک خودداری کرد. نیوزویک همچنین با PJAK، نمایندگی ایران در سازمان ملل و وزارت امور خارجه آمریکا تماس گرفته است.

پس از آنکه مهتدی در مصاحبه‌ای در اکتبر ۲۰۲۲ از دولت آمریکا درخواست حمایت کرد، نمایندگی ایران در سازمان ملل تأکید کرد که «حزب کومله به‌عنوان یک گروه تروریستی فعال شناخته می‌شود که صدها نفر را در مهاباد و شهرهای دیگر ایران به شهادت رسانده است.»

نمایندگی ایران در آن زمان به نیوزویک گفت: «اگر دولت آمریکا واقعاً متعهد به مبارزه با تروریسم است، نباید امکاناتی برای فعالیت‌های سیاسی و نشست‌ها در اختیار این گروه قرار گیرد.»

با این‌حال، مهتدی تأکید کرد که دیگر مبارزه مسلحانه را مؤثرترین راه برای دستیابی به اهداف کومله نمی‌داند و به خلع سلاح اخیر حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) در مبارزه طولانی‌اش علیه ترکیه اشاره کرد.

مهتدی گفت: «کردها دهه‌ها و حتی صدها سال است که برای حقوق خود می‌جنگند. اما من معتقدم دوران مبارزه مسلحانه برای پیروزی به پایان رسیده و خلع سلاح پ‌ک‌ک نمونه‌ای از این مسئله است.»

او افزود: «موفقیت ما در سازماندهی اعتصاب‌های عمومی و جنبش‌های توده‌ای در جریان انقلاب ژینا نیز گواهی بر همین موضوع است.»

جنبش ژینا به اعتراضات گسترده‌ای اطلاق می‌شود که با شعار «زن، زندگی، آزادی» در پی مرگ مهسا امینی، زن کرد ۲۲ ساله ایرانی، در بازداشت پلیس در سپتامبر ۲۰۲۲ در سراسر ایران آغاز شد.

فعالان ایرانی دولت را به قتل امینی پس از بازداشتش به دلیل عدم رعایت حجاب متهم کرده‌اند. مقام‌های ایرانی این روایت را رد کرده و به نتایج تحقیقاتی استناد کرده‌اند که حاکی از مرگ او به دلیل بیماری زمینه‌ای بوده است.

پسرعموی او که از اعضای شاخه کمونیستی کومله است، هرگونه ارتباط وی با گروه‌های کرد مخالف را رد کرده است.

مهتدی می‌گوید که کومله در ترویج تلاش‌های اپوزیسیون کردی در جریان جنبش اعتراضی نقش رهبری ایفا کرده و به سازماندهی اعتصاب‌ها و نافرمانی مدنی پرداخته است. او می‌گوید با حزب دموکرات همکاری کرده، اما اقدامات مسلحانه PJAK را محکوم کرده است، از جمله حمله‌ای که در اکتبر منجر به کشته شدن یک عضو سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شد.

مهتدی گفت: «در زمینه حرکت‌های مدنی، آن‌ها اکنون مؤثرتر از کلاشینکف هستند، و جنبش ژینا، جنبش زن، زندگی، آزادی این را ثابت کرد.»

دولتی درون دولت

مهتدی گفت، از طریق جنبش زن، زندگی، آزادی، کومله به دنبال تشکیل یک جبهه متحد کردی در داخل کردستان ایران است. او افزود که این تلاش شامل تشویق جوانان کرد ایرانی برای حضور در خیابان‌ها می‌شود.

اعتراضات گسترده پس از مرگ امینی توجه جهانی را به حقوق زنان و کردها در ایران جلب کرد و در داخل کشور موجب خشم گسترده نسبت به جناح‌های تندرو حکومت شد. برخی امید به تغییر را در صندوق‌های رأی جستند.

در اوت گذشته، پس از مرگ رئیس‌جمهور اصولگرا، ابراهیم رئیسی، در سانحه سقوط بالگرد، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب با اصالت آذری-ترک، در یک انتخابات زودهنگام پیروز شد. او وعده حمایت از حقوق اقلیت‌ها، از جمله کردها را داده بود.

پزشکیان نخستین استاندار کرد سنی در استان کردستان را پس از ۴۵ سال منصوب کرد و نخستین سفر خارجی خود را به اقلیم کردستان عراق انجام داد.

اما مهتدی خواهان اقدامات جامع‌تری است که به کردها خودگردانی بیشتری در ایران بدهد؛ شبیه به حکومت اقلیم کردستان عراق (KRG) و اداره خودگردان شمال و شرق سوریه (AANES) که هر دو با حمایت مستقیم آمریکا ایجاد شدند.

مهتدی گفت: «ما مدل آن‌ها را کپی نمی‌کنیم، اما به‌طور کلی بله، ما خواهان ایران فدرال هستیم؛ همان‌طور که حزب ما و مردم ما در کردستان ایران از ساختار سیاسی فدرال و دموکراتیک در آینده ایران حمایت می‌کنند، یعنی مردمان هر منطقه در امور خود نقش داشته باشند.»

او تأکید کرد که این شامل رهبری محلی کرد خواهد بود که مسئول اداره حکومت، آموزش و حتی امنیت باشد.

با این‌حال، مهتدی تأکید کرد که فعالیت‌های کومله صرفاً معطوف به کردهای ایران نیست و به دنبال همکاری با سایر اقوام و جنبش‌های اپوزیسیون از جمله جمهوری‌خواهان و سلطنت‌طلبان نیز هست، «به‌جز افراط‌گرایان، اسلام‌گرایان تندرو و کسانی که در فعالیت‌های تروریستی دخالت دارند.»

او گفت چنین گروه‌هایی «برای جنبش دموکراتیک علیه رژیم مفید نیستند. گاهی حتی مضر هم هستند.» او از یک ائتلاف اخیر با شاهزاده رضا پهلوی نام برد که «توسط سلطنت‌طلبان افراطی تخریب شد.»

جنبش‌های کردی در خارج از کشور نیز از نبود اتحاد رنج می‌برند و دستاوردهای آنان شکننده باقی مانده است.

زمانی‌که اقلیم کردستان عراق در سال ۲۰۱۷ به دنبال استقلال رفت، تقریباً همه کشورهای منطقه، به‌همراه ایالات متحده، با آن مخالفت کردند. در واکنش، نیروهای عراقی بسیاری از مناطقی را که نیروهای کرد در جریان جنگ با داعش تصرف کرده بودند، بازپس گرفتند.

دو حکم دادگاه در بغداد در سال گذشته راه را برای تمرکزگرایی بیشتر هموار کرد، از جمله حذف سهمیه اقلیت‌ها در مجلس و سلب اختیار KRG برای پرداخت حقوق کارمندانش.

در سوریه نیز، نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) که مورد حمایت پنتاگون‌اند و اداره AANES را هدایت می‌کنند، در ماه مارس توافقی برای ادغام با دولت مرکزی دمشق امضا کردند. اکنون ریاست موقت سوریه در اختیار احمد الشرقاوی است که رهبر پیشین شورشیان در سرنگونی بشار اسد بود.

با وجود وعده‌های الشرقاوی برای به رسمیت شناختن بیشتر کردهای سوریه، او خواسته‌های مربوط به تمرکززدایی بیشتر و استقلال را رد کرده است.

با وجود این موانع، مهتدی نسبت به آینده کردها در ایران و فراتر از آن خوش‌بین باقی مانده، هرچند بر لزوم افزایش حمایت بین‌المللی تأکید دارد.

او گفت: «ما باید آگاهی سیاسی درباره مسئله کرد و حقوق کردها را در غرب، در آمریکا، در میان دولت، رسانه‌ها و کنگره افزایش دهیم. باید به کار خود ادامه دهیم. زمان می‌برد، اما موفق خواهیم شد. من نسبت به آینده کردها بیش از گذشته امیدوارم.»

با اینکه مهتدی عموماً از آرمان کردها در کشورهای دیگر مانند عراق، سوریه و ترکیه حمایت می‌کند، اما تمایلی به پیوند دادن اهداف فعلی کومله با آرمان دیرینه تشکیل کردستان مستقل واحد در چهار کشور ندارد.

او گفت: «این آرزوی هر کردی است و حق ماست، اما باید به نسل‌های آینده واگذار شود. در حال حاضر، هر بخش از کردستان باید برای حقوق خود در چارچوب کشوری که در آن زندگی می‌کند، تلاش کند.»

پیامدهای منطقه‌ای

با این‌حال، مسئله کردها همچنان مرزها را در می‌نوردد. چندین جناح کردی ایرانی، از جمله PJAK و شاخه‌های کمونیستی و اصلاح‌طلب کومله، در مناطق کردنشین عراق فعالیت دارند.

ارتش ایران گاهی به اهداف کردی حمله می‌کند. آخرین بار در ژانویه سال گذشته، سپاه پاسداران چند حمله موشکی به اربیل انجام داد و مدعی شد که هدف، پایگاه موساد در پایتخت اقلیم کردستان بوده است.

مقامات بغداد و اربیل این ادعا را رد کردند، هرچند اسرائیل سابقه‌ای طولانی در تلاش برای ایجاد روابط با جنبش‌های کردی در خاورمیانه دارد.

رهبری موساد در دهه‌های گذشته با مقامات کرد عراقی دیدار کرده و بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل تنها رهبر جهانی بود که از همه‌پرسی استقلال KRG در ۲۰۱۷ حمایت کرد که واکنش‌های تند منطقه‌ای را به‌دنبال داشت.

وضعیت ایران حتی پیچیده‌تر است. نتانیاهو که نقش کلیدی در خروج ترامپ از توافق هسته‌ای داشت، بار دیگر نسبت به توافق جدید با تهران بدبین است.

او به جای دیپلماسی، مکرراً ایران را تهدید به حمله به تأسیسات هسته‌ای کرده و برخی مقامات اسرائیلی خواستار حملات پیش‌دستانه مشترک با آمریکا شده‌اند. با این حال، ترامپ هشدار داده که اقدامات یک‌جانبه می‌تواند مذاکرات هسته‌ای را تهدید کند.

مهتدی نیز نسبت به اقدام نظامی خارجی علیه ایران محتاط است، اما احتمال همکاری با اسرائیل را رد نکرد.

او گفت: «ما از هر حمایت از سوی کشورهای دموکراتیک در منطقه یا غرب برای مبارزه‌مان علیه این رژیم استقبال می‌کنیم. ما تاکنون چنین حمایتی نداشته‌ایم. آنچه ما در آینده می‌خواهیم این است که ایرانِ آزاد و دموکراتیک، دشمن اسرائیل نباشد.»

او افزود: «ما نمی‌خواهیم شعار نابودی اسرائیل ادامه پیدا کند. ما خواهان دشمنی با آمریکا و غرب نیستیم. ما خواهان دشمنی با همسایگان خود در آینده نیستیم. راه‌حل همه این سیاست‌های اشتباه، تغییر دموکراتیک در ایران است.»

 منبع: newsweek